Als het aan Minister Dekker ligt komt er een wettelijke basis voor mediation: inclusief
verschoningsrecht voor de beëdigde mediator. Een enorme stap in de goede richting om
geschillen tussen overheid en belastingplichtige zoveel mogelijk in onderling overleg op te
lossen. De minister vindt dat de overheid daarbij het goede voorbeeld moet geven en wil zo
nodig de wet (AWB) aanscherpen. We zien hier een belangrijk signaal naar de
belastingdienst, aangezien tot op heden een verzoek om mediation (van de advocaat of
adviseur) van de belastingplichtige meestal wordt afgewezen.

Wettelijke basis voor mediation

Minister van Rechtsbescherming Sander Dekker heeft op 20 januari 2020 aangekondigd dat
hij mediation een wettelijke basis wil geven. Het FD kopte een dag later: ‘Wettelijke status
mediation is erkenning van het vak’. Een nieuw wetsvoorstel zal binnenkort in consultatie
worden gebracht. De beroepsgroep is positief over dit voornemen van de Minister. Een eerder
wetsvoorstel3 strandde onder meer door heftig verzet in de beroepsgroep. Lange tijd was dat
ook reden voor het Ministerie om niet aan een nieuw wetsvoorstel te beginnen. In 2019 nam
het MfN-bestuur het initiatief voor een aanbiedingsbrief met het document ‘Aanbevelingen
voor een nieuwe versie van het wetsontwerp Mediation’ naar Minister Dekker. Deze
aanbevelingen zijn tot stand gekomen door een brede ‘schrijfgroep’ van betrokkenen uit het
mediationveld waaronder de advocatuur, rechtspraak en wetenschap. De beroepsgroep ziet
blijkbaar nu wel het belang in van een mediationwet. Onze kantoorgenoot Vos was getuige
van die ommekeer tijdens een wetgevingsoverleg met het Ministerie in 2019.

Belastingdienst wijst mediation verzoek bijna altijd af

Bij conflicten over belastingzaken tussen Belastingdienst en belastingplichtige kan nu ook al
om mediation door partijen worden verzocht. Met behulp van een neutrale derde – een
gekwalificeerde (MfN-) mediator – kan worden getracht een einde te maken aan het onderlinge
conflict tussen Belastingdienst en belastingplichtige. Het initiatief voor mediation ligt tot op
heden vrijwel altijd bij de belastingplichtige. De Belastingdienst vraagt er zelden of nooit om.
Erger nog als een belastingplichtige om mediation vraagt, wordt het verzoek vrijwel altijd door
de Belastingdienst afgewezen. Kantoorgenoot Vos heeft in het tijdschrift Het Register van het
Register Belastingadviseurs hier ook zijn beklag over gedaan. De overheid wijst daarmee
eigenlijk de dialoog met de belastingplichtige af. Mediation bestaat immers vooral uit het
gesprek met elkaar aangaan.

Aan de tijdsbesteding kan het niet liggen. Bij mediation wordt doorgaans na een of meerdere
gesprekken al duidelijk of tot een voor alle partijen gewenst resultaat kan worden gekomen.
Ook aan de kosten kan het niet liggen. Interne mediators van de Belastingdienst zijn voor de
belastingplichtige kosteloos beschikbaar om bij mediation te worden ingezet. De indruk
bestaat dat de ambtenaar die op het dossier zit, liever geen mediator ziet als pottenkijker in
die zaak…. De ‘stille boycot’ van mediation door de Belastingdienst laat ook op dit gebied zien
dat de dienst toe is aan een cultuur- en mentaliteitsverandering.

Mediation in (commune) strafzaken al ingeburgerd

Als mediation een wettelijke basis krijgt, kan dat naar onze stellige indruk mediation in
belastingconflicten een behoorlijke ‘schwung’ geven. In het strafrecht is mediation inmiddels
aardig ingeburgerd geraakt, mede door de wettelijke basis daarvoor in art. 51h Wetboek van
Strafvordering. In artikel 51h Sv wordt geen beperking gemaakt voor het soort strafzaak;
mediation is dus ook mogelijk in fiscale strafzaken.

Het door de Minister aangekondigde wetsvoorstel heeft als doel te bevorderen dat geschillen
op een zo bestendig, passende en efficiënt mogelijke wijze worden opgelost.

Verschoningsrecht voor beëdigde mediator

De Minister vindt het belangrijk dat de kwaliteit van de mediators wordt gewaarborgd. En de
bedoeling is dat er een wettelijk register komt van mediators die de beschermde titel krijgen
van beëdigd mediator. Het register moet meer zekerheid bieden over het professionele
verloop van de mediation en de slagingskans van een mediation. De Minister verwacht van de
rechterlijke macht en Belastingdienst dat beëdigde mediators worden ingezet. De Minister is
ook van plan om in het wetsvoorstel een verschoningsrecht voor beëdigd mediators op te
nemen10

Overheid moet onderling overleg stimuleren

Minister Dekker vindt ook dat dat overheid het goede voorbeeld moet geven als het gaat om
geschiloplossing in onderling overleg. Dit uitgangspunt ligt ook ten grondslag aan het beleid
van het kabinet ten aanzien van omgang van de overheid met belanghebbenden. Als
onderdeel van het Uitvoeringsplan programma Rechtsbijstand wordt gewerkt aan het zoveel
mogelijk voorkomen van onnodige procedures waarbij de overheid is betrokken11. Volgens de
Minister zal worden onderzocht op welke wijze kan worden bevorderd dat bestuursorganen
zich met actieve communicatie inspannen om geschillen te voorkomen of in een vroeg
stadium op te lossen. Er zal worden bezien hoe de AWB12 in het kader van zorgvuldige
besluitvorming wordt aangescherpt. De Minister zal in de eerste helft van 2020 uitvoering
geven aan de consultatieprocedure en het nader uitwerken van het conceptwetsvoorstel.

Laat de Belastingdienst de hiervoor genoemde uitgangspunten van de Minister alvast ter harte
nemen en mediationverzoeken als uitgangspunt honoreren in plaats van afwijzen!